Yrd. Doç. Dr. Hüsniye AKILLI
1580 sayılı Belediye Kanununda bir yerleşmeye belediye tüzel kişiliğinin verilebilmesi için, son nüfus sayımına göre o yerleşimin 2000’den fazla olması gerekmekte, bir köy veya meskûn sahaları arasında merkez ittihaz edilecek yere azami 500 metre mesafesi bulunan birkaç köy veya köylerle, köy kısımlarının birleşerek belediye kurabileceği ifade edilmektedir. Bu ölçütleri yerine getirerek bir kez belediye tüzel kişiliği kazanan bir yerleşme genel olarak birleştirmeler dışında hiçbir koşulda bu statüyü yitirmemektedir, çünkü kanun bunu geri alınamaz bir hak olarak görmüş ve tüzel kişiliğin kaybı konusunda herhangi bir hüküm getirmemiştir.
1580 sayılı Belediye Kanunu yerine kabul edilen 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 4. maddesine göre ise; il ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur ve belediye tüzel kişiliğini kazanmak isteyen yerleşim yerinin nüfusunun 5000 ve üzerinde olması gerekir. Nüfus artışı nedeniyle belediyelerin sayısal artışını ve kaynak israfını önlemek amacıyla nüfus ölçütünü 2000’den 5000’e çıkaran kanunun aynı maddesinde, içme- kullanma suyu havzaları ile sit ve diğer koruma alanlarında ve meskûn sahası kurulu bir belediyenin sınırlarına 5 kilometreden daha yakın olan yerleşim yerlerinde belediye kurulamayacağı hükmü de getirilmiştir.
3030 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nda büyükşehir belediyesi tüzel kişiliğini kazanabilme koşulu olarak nüfus ölçütüne ilişkin hükme yer verilmemişken, 5216 sayılı kanunun 4. maddesinde; son nüfus sayımına göre toplam nüfusu 750.000’den fazla olan il belediyelerinin, fizikî yerleşim durumları ve ekonomik gelişmişlik düzeyleri de dikkate alınarak, kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebileceği ifade edilmiştir.
5393 sayılı kanunun 11. maddesinde nüfusu 2.000’in altına düşen belediyelerin, Danıştay’ın görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığının önerisi üzerine müşterek kararname ile köye dönüştürüleceği ifade edilmiş, geçici 3. maddesinde de; kanunun yayımlandığı tarihte 2000 yılı genel nüfus sayımına göre nüfusu 2.000’in altına düşen belediyelerin tüzel kişiliklerinin kaldırılarak köye dönüştürme işleminin 31.12.2006 tarihine kadar uygulanmayacağı hükmü getirilmiştir. Ancak belediyelerin tüzel kişiliklerinin bu tarihe kadar kaldırılmasına ilişkin hüküm Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) çalışmaları nedeniyle ertelenmiştir ve 2008 yılında yürürlüğe giren 5747 sayılı kanun ile de nüfusu 2000’in altına düşen küçük belediyelerin köye dönüştürülmesi işlemi yasal bir zemine kavuşturulmuştur.
....
