YOL HARCAMALARINA KATILMA PAYI
Zühal DÖNMEZ
29 Mayıs 1981 tarihinde yürürlüğe giren 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu, Belediyelerin vatandaştan aldığı vergileri-harçları düzenliyor. Bu kanun, 12 Eylül Kanunları denilen kanunların ilk ve en önemlilerinden biri, yani henüz 1982 Anayasasının bile olmadığı bir döneme ait. İhtilal yönetiminin çok büyük ama çok kısa (bir tür Anayasası) 2324 Sayılı Anayasa Düzeni Hakkında Kanuna göre 1961 Anayasasından daha üstün ve Anayasaya aykırılığı ileri sürülemez bir kanun bu[1]. 1982 Anayasası yürürlüğe girdikten sonra 20 ye yakın kez değiştirilmiş kanun hakkında Anayasa Mahkemesine başvuru sayısı ise oldukça az.
Kanunun 86.maddesinde Yol Harcamalarına Katılma Payı düzenlenmiş. Geçen yılın yaz aylarında belediyelerin yol harcamalarına katılma payı ödeyin diye apartmanlara yazılar gönderdiği, vatandaşların iyi de biz zaten bir sürü vergi ödüyoruz belediye elbette yol yapacak şikâyetleri, tüketici derneklerinin bunu ödemeyin yasal değil çağrısı, ana muhalefet partisinin kanun değişiklik teklifi, belediyelerin seçmen kaybetme telaşıyla yaptıkları açıklamalar vs. sürüp giderken şu ünlü 6360 sayılı kanunla 86.maddenin 1.fıkrasında küçük bir değişiklik yapıldı. Ancak nasıl olduysa bu kez vatandaşın lehine bir durum doğdu. Değiştirilmeden önceki madde esas olarak aynıydı ama usulde farklılık vardı; maddenin 1.fıkra son cümlesi “……Yol Harcamalarına Katılma Payı alınır” iken, değişiklik ile “…meclis kararı ile Yol Harcamalarına Katılma Payı alınabilir”. oldu[2]. Yani belediye meclisi isterse, paraya çok ihtiyacı varsa vatandaştan bu payı alma kararı verecek. 2464 sayılı Kanunun tamamında vergi ve harcın alınabileceği şeklinde bir kelime yoktur, çünkü bu kanun belediyenin tercihine göre gelir kalemi belirlememektedir. Zaten böyle bir şey Anayasaya da aykırıdır[3].
Fakat ne yazık ki 6360 sayılı Kanun hakkındaki iptal davasında (AYM E.2013/19) bu maddeye ilişkin (6360/28.md.) iptal talebi bulunmamaktadır. Dolayısıyla, belediyelerin farklı uygulamalarda bulunabilmelerine imkan veren bu düzenleme hukuka uygun olmayıp, yol harcamalarına katılma payı öde diye bir tebligat alan vatandaşların[4] derhal Anayasaya Aykırılık iddiasıyla dava açmaları iyi olur.
Belediyelere gelince, bu payın alınıp alınmayacağına ilişkin bir meclis kararının alınması gerekecek. Bu meclis kararına karşı çıkan meclis üyeleri veya haberdar olan vatandaş bu kararın iptalini gene Anayasaya Aykırılık iddiasıyla talep etmelidir.
Belediye bu harcı ne için ve nasıl alacak
Belediye veya belediyeye bağlı müessese;
-Yeni yol açar
-Mevcut yolları % 40 veya daha fazla genişletir
-Kaldırımsız ve bakımsız bulunan yolları, kaldırım veya parke kaldırım haline getirir veya asfalt yapar, kaldırım veya şose halindeki yolları, parke, beton veya asfalta çevirir
-Mevcut kaldırım veya parkeleri söküp yeniden düzenler
ise hizmeti tamamlayıp halkın istifadesine sunduktan sonra bu harcı alabilir.
Harç, yolların iki tarafında bulunan veya başka bir yola çıkışı olmaması dolayısıyla bu yoldan yararlanan gayrimenkullerin sahiplerinden alınır.
Yolların (kaldırımlar da dahil) (15) metreden fazla genişliklerine düşen giderler belediyelere aittir.
İki ve daha fazla yol kenarında bulunan gayrimenkuller için asıl cepheyi teşkil eden yoldan düşen pay tam, diğer yollara ait pay ise yarım olarak hesaplanır.
Paylar, mükelleflerin soyadları, adları, adresleri ve kendilerine isabet eden pay miktarını gösteren ve mahiyetlerine göre mahalle, cadde ve sokak itibariyle düzenlenecek tahakkuk cetvellerinin bir ay süre ile belediye ilan yerlerine asılması suretiyle ilan olunur.
Katılma payları tutarları mükelleflere ayrıca tebliğ olunur.
Harcamalara katılma payına tabi gayrimenkullerin listesi belediyelerce ilgili tapu dairelerine bildirilir. Bu gayrimenkullerin satış, hibe ve trampaları halinde tapu dairesi payın tahsilini sağlamak üzere, belediyeyi haberdar eder ve pay ödenmedikçe intikal işlemi yapılmaz.
6360 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği 6 Aralık 2012 tarihinden bu yana şimdilik işler durgun, ne de olsa yerel seçimler yakın, seçimlerden sonra belediyelerin, vatandaşın bir tür yol haracı olarak gördüğü bu harcı toplamak için epey çalışacakları ise kesin.
[1] Aslında 1978 yılında hazırlanmış ama TBMM de kabul edilmemiştir. 12 Eylülden 1982 Anayasasının yürürlüğe girdiği 9 Kasım 1982 tarihine kadar Sermaye Piyasası Kanunu, YÖK gibi önemli Kanunlar çıkarılmıştır.
[2] Aslında 6360 s.kanun tasarısında “2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda yapılan düzenleme ile yol, kanalizasyon ve su tesisleri harcamalarına katılma paylarının mükelleflerden alımı meclis kararına bağlanmıştır” denilmekte, kanunda yol kalmış diğerleri çıkmış. Ya, vergi harç belediye meclisi kararıyla alınamaz dedi biri ama yolu çıkarmayı unuttular ya da deneme yapılıyor.
[3] AYM, 29/12/2011 t.E.2010/62 K.2011/175 s. Kararı ile, belediye meclislerine vergi tarifesini belirleme yetkisi veren kuralı Anayasa aykırı bulmuştur.
[4] Seçimlerden sonra belediyelerin, vatandaşın bir tür yol haracı olarak gördüğü bu harcı toplamak için epey çalışacakları varsayımıyla.
